- In de film “Oppenheimer” komen beklemmende visioenen voor, die de vader van de atoombom heeft over een nucleaire oorlog.
- Maar J. Robert Oppenheimer had geen weet van het ergste scenario: de zogeheten ‘nucleaire winter’.
- De theorie over het risico van een nucleaire winter als gevolg van een kernoorlog werd in de jaren ’80 van de vorige eeuw ontwikkeld.
- Lees ook: Feit en fictie in de film ‘Oppenheimer’: vader van de atoomboom gaf college in het Nederlands, maar vroeg geen advies aan Einstein.
In de nieuwe film “Oppenheimer” van de Amerikaanse regisseur Chris Nolan heeft natuurkundige J. Robert Oppenheimer nachtmerries over een nucleaire oorlog.
In de film wordt ‘de vader van de atoombom’ geteisterd door onheilspellende visioenen van paddenstoelwolken die de ene na de andere stad verwoesten, vuur dat hoger dan de wolken komt en golven van straling die de aarde overspoelen.
Als directeur van het Los Alamos-laboratorium in de staat New Mexico, waar een groep wetenschappers tijdens de Tweede Wereldoorlog ’s werelds eerste atoombom ontwikkelde, was Oppenheimer zich absoluut bewust van de vernietigende kracht van kernwapens. Maar hij kende slechts een deel van het verhaal.
De paddenstoelwolk van de Castle Bravo kernproef, op 1 maart 1954. Foto: NOAA
De nachtmerries van Oppenheimer verbleken bij het ergste scenario waar wetenschappers het vandaag de dag over hebben. De uitbraak van een kernoorlog, met honderden of duizenden atoomexplosies, zou de planeet in een soort apocalyptische staat kunnen brengen die de 'nucleaire winter' wordt genoemd, waarin miljarden mensen zouden verhongeren.
"Nucleaire wapens zijn het grootste gevaar waar de wereld mee te maken heeft, maar we denken er niet aan", zegt hoogleraar Alan Robock van de Rutgers University tegen Insider. Robock is een pionier op het gebied van onderzoek naar het risico van een nucleaire winter.
De 'nucleaire winter' is een theorie, gebaseerd op modellen die veel wordt besproken binnen de wetenschappelijke gemeenschap, net als voorspellingen die atoomgeleerden deden in de tijd van Oppenheimer.
Een veld met dode amandelbomen na een periode van droogte in Central Valley, Californië. Foto: Lucy Nicholson/Reuters
Het idee zit als volgt in elkaar. Het begint allemaal met kernbommen die steden in vuur en vlam zetten tijdens een kernoorlog. Bij elke kernexplosie zouden er ontelbare kleine brandjes ontstaan, die vervolgens samensmelten tot enorme, onbeheersbare stormen van vuur.
In het geval van een aanhoudende reeks nucleaire aanvallen zouden al die vuurstormen voor zoveel roet in de stratosfeer zorgen, dat er een soort schild rond de planeet wordt gevormd dat de zon blokkeert, waardoor temperaturen op aarde met gemiddeld 15 graden Celsius zouden dalen. Deze wereldwijde daling van temperaturen kan jaren duren.
De duisternis, de kou en de straling van de nucleaire neerslag zouden een groot deel van het planten- en dierenleven op aarde vernietigen.
De eerste ontploffing van een nucleair apparaat, de Trinity-test, uitgevoerd door het Amerikaanse leger op 16 juli 1945. Foto: Universal History Archive/Universal Images Group via Getty Images.
Vijf wetenschappers, waaronder Carl Sagan, kwamen voor het eerst met deze theorie op de proppen in een artikel uit 1983.
Sindsdien heeft een team van multidisciplinaire wetenschappers, waaronder Robock, klimaatmodellen en simulaties van de wereldwijde voedselproductie gecombineerd om zo de gevaren van een nucleaire winter beter te begrijpen.
Vorig jaar publiceerden ze een onderzoeksartikel, waarin ze schreven dat vis en vee grotendeels zouden verdwijnen, te meer omdat de nucleaire winter gewassen zou wegvagen. Ze concludeerden dat een nucleaire oorlog tussen de VS en Rusland zou kunnen leiden tot de hongerdood van 5 miljard mensen.
"Er zouden meer dan 10 keer zoveel mensen sterven van de honger dan door de directe gevolgen [van de bommen]", zegt Robock.
Zelfs een kleinere kernoorlog tussen India en Pakistan zou miljoenen tonnen aan roet in de atmosfeer kunnen brengen en wereldwijd voedseltekorten kunnen veroorzaken. Robock en zijn collega's schatten dat een dergelijk scenario aan ongeveer 2 miljard mensen het leven zou kosten.
"Ik hoop dat [de film] vragen oproept over waarom we nog steeds kernwapens hebben, hoe ze mogelijk gebruikt kunnen worden en waarom we ze nodig hebben", zegt de wetenschapper.